* Hiền tỷ Hà Thị Liên (Thăng Bình, Quảng Nam
“Quý Anh Lớn ở Hội Thánh của tệ muội hay dùng từ thánh đán khi gọi ngày mùng Chín tháng Giêng. Xưa nay tệ muội lại quen nghe nói là Phật đản, khánh đản… Vậy nên nói sao cho đúng? Đản hay Đán? Rất mong Văn Uyển giải thích giúp tệ muội.” (Thư ngày 26-02-2013.)
Huệ Khải: I. Thưa hiền tỷ, trước hết là nghĩa của Đản 誕.
Đản (danh từ) là ngày sinh (birthday), cũng như đản nhật 誕日 là sinh nhật. ‚ Đản (động từ) là sinh ra, như đản sinh (sanh) 誕生 sinh ra (to be born). ƒ Ngày sinh của các Đấng thiêng liêng cũng gọi là đảnhay thánh đản. Thí dụ: Thánh Đản tiết 聖誕節 là lễ Giáng Sinh (Christmas, Noёl); Phật Đản nhật 佛誕日, Phật Đản tiết 佛誕節 là ngày Đức Phật sinh ra đời (Vesak day, Buddha’s birthday). „ Khánh 慶 là chúc mừng (to celebrate). Khánh đản 慶誕 là chúc mừng sinh nhật (to celebrate one’s birthday).
II. Chúng ta tìm hiểu nghĩa của Đán 旦.
Đán (danh từ) là buổi bình minh (dawn, day-break); chữ Nho tượng hình vầng thái dương đang nhô lên khỏi chân trời 旦. ‚ Đán cũng là buổi sáng (morning); như xuân đán 春旦 là buổi sáng mùa xuân (spring morning). ƒ Đán là ngày (day). Như đán đán 旦旦 là ngày ngày, hàng ngày (every day); nguyên đán 元旦 là ngày đầu năm (new year’s day).
Quý Anh Lớn ở Hội Thánh hiền tỷ không dùng từ đản (ngày sinh) để gọi ngày mùng Chín tháng Giêng, tôi đoán chừng có lẽ các vị quan niệm ông Trời không có ai sinh ra, nên ông Trời không có sinh nhật, không có đản.
Để thay cho đản, quý Anh Lớn ở Hội Thánh hiền tỷ dùng đán. Ta hiểu thánh đán nghĩa là ngày thiêng liêng (holy day), và ta cũng hiểu thêm rằng các tôn giáo đều có rất nhiều ngày thiêng liêng (nhiều thánh đán) để kỷ niệm các đấng Phật Tiên, Thánh Thần chứ không phải chỉ riêng ngày mùng Chín tháng Giêng mới gọi là thánh đán.
Từ ngàn xưa dân gian Việt Nam đã tin rằng Trời có ngày sinh (tục gọi là vía) nên có câu: Mùng Chín vía Trời, mùng Mười vía Đất), và Đức Giáo Tông Vô Vi Đại Đạo Lý Thái Bạch chẳng “ngại” gì mà không gọi ngày vía Trời là ngày Khánh Đản:
“Chư hiền đệ muội! Hôm nay, ngày này nơi thế gian cũng là ngàyKhánh Đản Đức Chí Tôn Thượng Phụ. Chư Phật, chư Tiên khắp tam thập lục thiên, tam thiên thế giới đều đến triều phục, hỷ chúc thâm ân đức háo sanh Chúa Tể muôn loài vạn vật.” (Cơ Quan Phổ Thông Giáo Lý, mùng Chín tháng Giêng Quý Sửu, ngày 11-02-1973)
Cũng thánh giáo dẫn trên, Đức Giáo Tông tả cảnh Thiên Đình trong ngày Khánh Đản Đức Chí Tôn như sau:
Trời xuân đượm thắm ánh thiên quang
Hạo khí nhiên đăng đã rọi đàng
Thiên Sứ triều nghi chầu Khánh Đản
Thiên ân tế chúng khắp nhân gian.
Kính chúc hiền tỷ thân tâm an lạc, và cảm ơn hiền tỷ quan tâm đọcVăn Uyển.
(Trích Gió Bốn Phương, trong Đại Đạo Văn Uyển tập 6, quý Hai, 2013.)
