8. ĐỜI CHƯA YÊN,
ĐẠO ĐÂU THÀNH ĐƯỢC
Thánh tịnh Ngọc Minh Đài (Sài Gòn)
ngày
04-3 Quý Mão (Thứ Năm 28-3-1963)
THI
THÀNH
thị, thôn quê đượm vẻ buồn
HOÀNG
đồ ([1]) chinh chiến diễn bày luôn
BỔN
nguyên ([2])
cũng bởi vì tham vọng
CẢNH
vật vơi đầy,([3]) lệ nhỏ tuôn.
Bổn Thần chào chư Thiên mạng.([4]) Khá thành tâm ([5]) nghinh tiếp Lý Giáo Tông. Bổn Thần xin
kiếu.([6])
TIẾP ĐIỂN
THI
LÝ đào mấy độ rẽ đông tây ([7])
THÁI quá nên ra đến nỗi nầy ([8])
BẠCH Ngọc đòi phen tâu Thượng Phụ ([9])
Giáng trần sửa trị lại trần ai.
Thảm thay! Từ khai Đạo đến nay, mỗi lần chánh giáo xương minh,([13]) mỗi lần thành lập một Hội Thánh là
mỗi lần ma quỷ thừa dịp hoành hành,([14]) xui nên nghịch lẫn nhau, chia rẽ
nhau, để làm cho cơ đạo thất điên bát đảo.([15])
Thử kiểm điểm lại, từ ngày ở chùa Gò Kén
đến lập Hội Thánh Tây Ninh, các hướng đạo ([16]) tách nhau ra đi. Đến lập Hội Thánh Minh
Chơn Lý (Mỹ Tho) lại gặp cái loạn Thiên Sư Phùng canh cải luật pháp, bỏ Thánh
Nhãn, thờ trái tim.([17]) Rồi đến các chi phái Tiên Thiên, Ban Chỉnh
Đạo, Minh Chơn Đạo, v.v... cho đến phái ẩn tu Chiếu Minh đều phải trải qua bao cơn khảo đảo, hoặc
bằng cách nầy hoặc bằng cách khác, mà kết cuộc chỉ đưa cơ đạo đến một tình
trạng suy đồi,([18]) một mối chia rẽ trầm trọng.
Ngày nay cơ đạo Trung Hưng lại cũng bắt đầu bước vào con đường ấy. Tại
miền
THI
Đời loạn toan đem đạo cứu đời
Ngờ đâu đạo cũng thế thì thôi
Nên hư bởi tại con người cả
Nhưng chẳng sao qua được lẽ Trời.
THI
Hướng đạo đâu nào, hướng đạo đâu?
Phải thông lẽ nhiệm, thấu cơ mầu
Phải mau quét sạch bao tà vọng ([23])
Để kịp công truyền ngũ đại châu.([24])
Đuổi theo mục tiêu ấy, các hướng đạo Trung Việt đã trọn đời hy sinh. Mấy
ngàn tín đồ Trung Việt đã tử đạo ([35]) để viết nên trang sử Đạo hùng hồn
đầy cảm khái.([36])
Ngày nay Trung Hưng Bửu Tòa đã vươn mình
đứng lên giữa trung tâm nước Việt một ngôi thánh đường có một ý nghĩa đặc biệt.
Thánh ý định xây dựng từ
năm Mậu Dần (1938). Nhưng vì nhân sự phải trễ nải đúng mười tám năm, đến năm
Bính Thân (1956) mới thành tựu, và Hội Thánh Truyền Giáo cùng hình hiện ra để
đảm đương sứ mạng trọng đại của cơ đạo Bắc Trung.
Cho hay, nơi nào sứ mệnh càng trọng đại thì khảo đảo càng nặng nề. Thánh
đức chuyển về hướng nào thì quỷ ma cũng hướng về hướng ấy mà quấy phá. Bởi vậy,
xe đạo ([37]) Trung Hưng hiện đương gặp phải một
khúc đường quanh co, gồ ghề đầy cát bụi. Thật là đáng buồn mà cũng là lẽ đương
nhiên.
Điều khẩn thiết ([38]) hiện thời, từ nay đến rằm tháng Bảy
là thời gian chỉnh đốn quyền pháp: Kiểm điểm lại hàng ngũ chức sắc Thiên ân;
kiểm điểm lại các tổ chức, các ngành từ Hội Thánh đến xã đạo; đôn đốc các chức
sắc, chức việc dõng mãnh, tinh tấn thực hành pháp luyện châu để thân tâm thanh
tịnh; các đạo hữu gìn giữ trai giới những ngày rằm, ngày mồng một; đặt ra những
ngày cầu nguyện cho cơ đạo vượt qua mọi khảo đảo; kêu gọi thêm một số chức việc
phát nguyện hành đạo mỗi đợt ba năm để kiện toàn các cơ quan còn non yếu; chỉnh
đốn các tu xá ([39]) đã có; lập lại nội quy chung cho các
tu xá; minh định cho rõ ràng về nhà tu và sinh hoạt
nhà tu. Lo xong các việc đến tháng Bảy sẽ chỉ thêm.
Hôm nay Bần Đạo khuyên chung chư hiền đệ, kẻ ở Hội Thánh cũng như người
ra đi: Các hiền đệ là những người hy sinh
đời mình phụng sự cho đại nghĩa, vượt qua bao nghịch cảnh. Các hiền đệ đã thắng
được ngoại ma,([41]) ngày nay không lý nào các hiền đệ
lại để cho nội ma chinh phục. Các hiền đệ hãy nhìn, tưởng nghĩ lại tiền đồ ([42]) nền Đại Đạo, sự nghiệp cứu độ toàn linh
của Thầy hầu dẹp bỏ cái ta đi. Đừng quan trọng cái ta nữa. Phải nghĩ rằng có ta
hay không ta, lẽ đời cùng thông bĩ thái ([43]) vẫn cứ diễn hành, cây trên rừng cứ
mọc, cỏ ngoài nội cứ xanh, nước trường giang cứ chảy. Hãy diệt bỏ cái ta đi.
THI
Nên cũng ta, mà hỏng cũng ta
Chính ta là
Phật, cũng là ma
Thử đem vứt cái
ta đi quách
Thế sự lo chi
chẳng thuận hòa.([44])
Chư hiền đệ có mặt hôm nay (Quế, Tín, Phẩm, Trường, Lý), Hiệp
Thiên Đài (Thanh Long,
Bạch Hổ, Luyện, Thạnh)!
Các hiền đệ thấy trọng trách của mình chưa? Hãy nhẫn nại và cương quyết trước
bao thử thách. Hãy cố gắng hơn nữa, rèn luyện thân tâm để làm gương cho hàng
chức sắc. Có Bần Đạo âm phò mặc trợ.
Trường! Hãy còn khảo đảo. Hãy dõng mãnh hơn. Hãy
nhẫn nhục điều hòa cùng anh em xây dựng nội bộ đạo Phú Yên cho được nhứt trí.
(. . .)
Chư hiền thành tâm tiếp giá Đức Từ Phụ.
Bần Đạo lui.
TIẾP ĐIỂN
THI
NGỌC bệ ([45]) đòi
phen nhỏ lệ sầu
HOÀNG Cung Thầy
ngự suốt canh thâu
THƯỢNG lưu trách
trẻ chưa hòa hiệp ([46])
ĐẾ Đạo ([47]) làm sao
khắp ngũ châu?
THẦY CÁC CON ([48])
Thầy miễn lễ các con.
Các con ôi! Thầy rất đau đớn mỗi lần trong hàng các con nghịch lẫn nhau, chia
rẽ nhau. Thầy trách các con tuổi đạo đã cao, kinh nghiệm đã dày, kiến thức đã rộng,
sao các con không nhìn thấy cơ đời đương tao loạn,([49]) bước đạo đương gồ ghề? Quanh các con
và cả trong nội bộ các con đang đứng trước một cảnh trạng ([50]) bạn ít nghịch nhiều.
Lẽ đáng ([51]) các con phải sớm biết quây quần nhau
lại để chăn giữ đàn chiên ([52]) cho Thầy, và để xương minh ([53]) chánh pháp mới phải. Trái lại, các
con vì chút vọng tâm,([54]) tự ái, thiên kiến ([55]) cá nhân, gây nên nội bộ bất hòa, lần
đến chia rẽ làm cho bổn đạo hoang mang, cơ đạo đình trệ,([56]) thì dù các con có thành tâm thiện ý vì Đạo vì Thầy đi nữa cũng vấp phạm phải điều mà Thầy hằng không muốn.
Hôm nay, một lần nữa, lẽ đáng Thầy nói cho các con rõ khoa
tu tâm pháp bí truyền với con đường tu tánh luyện mạng,([57]) tu đơn ([58]) là thế nào, nhưng Thầy cần nói với các con về tân
pháp ([59]) hơn.
Ngày nay, buổi hạ nguơn mạt kiếp, cơ tiêu diệt hầu kề,([60]) cộng nghiệp ([61]) của chúng sanh cũng đến
ngày tổng kết. Năm châu thế giới nào chiến tranh khói lửa, nào ân ái oán thù,
diễn bao thảm trạng chém giết sát hại lẫn nhau, kết thành một luồng tư tưởng ác
tập ([62]) khắp ba cõi (dục giới,
sắc giới, và không giới). Khắp cõi ta bà ([63]) cũng đầy nghẹt các đẳng
linh hồn, cũng đương tranh nhau lập công để chờ ngày phán đoán.([64])
Vì vậy pháp tịnh tu bí
truyền không mấy ai đạt được, nên Thầy quyết mở rộng Thiên môn,([65]) vận chuyển chư Phật
Tiên, Thánh Thần và chính mình Thầy đến tận thế gian mở cơ đại xá, ban hành tân pháp, mở rộng đường tu, kịp
thời độ tận toàn linh, lấy đức tin làm mối thông công,([66]) lấy công quả hạnh
đức làm nấc thang tiến bước. Trong hàng tín giáo ([67]) giữ được hai điều đó
là gần Thầy. Vậy các con thấu chăng?
Mấy ngàn môn đồ tử đạo ([68]) tại Quảng Ngãi, đa số chỉ mới giữ
được lòng tin thờ chánh pháp, thế mà Thầy cũng tùy theo phẩm hạnh cho siêu rỗi
cả.
Tuy nhiên, để cơ tận độ được vẹn toàn, công cuộc giải phóng con người
thêm thiện mỹ, tân pháp có ghi nhận khoản tịnh đường, mật thất ([69]) dành để sau nầy cho những con công
đức viên toàn có duyên phần vào cửa ấy, và để giải quyết đời sống cho người lúc
già có nơi an nghỉ.
Dẫu vậy, bất luận một pháp môn nào Thầy trao đến cho các con cũng phải đúng
lúc đúng thời, hợp tình hợp cảnh, và các con phải đủ người đủ đức. Nếu không
hiểu thấu điều ấy, các con tự ý vọng động vọng hành ([70]) là cơ hội cho quỷ ma xen vào gây nên
khảo đảo. Tình trạng cơ đạo Trung Hưng ngày nay là thế.
Thầy không muốn nói thêm nữa. Thầy muốn tất cả các con là con cái yêu
thương của Thầy, không yêu thương nhau được thì cũng chẳng nên thù nghịch lẫn nhau.([71])
Hỡi các con hướng đạo! Dù sao Thầy cũng khuyên các con nên tự trách
mình chưa đủ đức để cảm người,([72]) chưa đủ tài để phục người,([73]) chưa đủ uy để chấp hành ([74]) pháp đạo ([75]) trước mọi nghịch cảnh. Các con nên
lấy đức từ bi, hỷ xả, nhẫn nhục mà tiến thủ.([76]) Nếu không hơn được thì các con cũng cố
gắng bảo tồn lấy đường lối trung hưng mấy mươi năm qua Thầy hằng dạy bảo. Còn mọi sự chi chi Thầy sẽ sắp đặt.
Các con ôi! Đời chưa yên, đạo đâu
thành được.([77]) Các con cố gắng
năm nầy và sắp tới hãy hoàn thành các cơ sở Phước Thiện, Phổ Tế. Ngày nào Hội
Thánh đủ sức bảo trợ các chức sắc phế đời hành đạo và thiệt
hành ([78]) cơ giáo hóa phổ cập([79]) đến các tầng lớp nhơn sanh, ngày ấy Thầy sẽ dạy các con thêm những điều cần
thiết cho hoàn thành sứ mạng trung hưng.
THI
Cố gắng lên con, cố gắng lên!
Lời Thầy căn dặn nhớ đừng quên
Năm năm khảo thí không lay chuyển
Sự nghiệp trung hưng mới vững bền.
BÀI
Bền dạ sắt biết bao thử thách
Vững lòng son tìm cách dung hòa ([80])
Nỡ nào nấu thịt nồi da ([81])
Không thương thì chớ dễ mà ghét nhau.
Thầy vì con dãi dầu bao quản
Con vì đời dày dạn phong sương
Trung Hưng cờ đạo phất trương
Ba mươi năm quyết một đường không
lui.
Con đã từng nếm mùi cay đắng
Con chẳng nài ([82]) gánh nặng đường xa
Dãi dầu bách chiết thiên ma ([83])
Trơ gan tuế nguyệt,([84]) phong ba ([85]) chẳng
sờn.
Thầy thương con lắm cơn gian khổ
Có hy sinh mới có ngày nay
Trách ai sớm khéo vẽ bày ([86])
Làm cho cơ đạo đông tây rẽ đường.
Hỡi các con! Tình thương trên hết
Hỡi các con! Đoàn kết là cần
Dù cho ai Thánh
ai Thần
Mà cơ chia rẽ
cũng gần quỷ ma.
Thầy cũng
muốn nói qua sự thế
Để cho con biết
lẽ nhiệm mầu
Nhưng đời còn
lắm khổ đau
Thì con còn lắm ưu sầu chưa yên.
Thấy các con khắp miền Trung Việt
Chịu tai ương đã biết bao lần
Ở trần ([87]) đành với phong trần ([88])
Vào tu cũng chẳng an phần mà tu.
Con gắng lên! Công phu, đạo hạnh
Cơ phân phàm lọc Thánh là đây
Đường tu vững bước hội ([89]) nầy
Ngày sau con sẽ gặp Thầy Ngọc Kinh.
Các chức sắc dọn mình trong sạch
Để Thầy trao trọng trách sau nầy
Trung Hưng cơ đạo đắp xây
Trong hòa chi phái, ngoài gây cảm
tình.
Mở rộng đường quang minh chánh đại
Dọn sẵn đường chi phái quy nguyên
Chờ cho sóng lặng gió yên
Bí truyền Thầy sẽ tận truyền cho con.
Tiếp sớ các con, Thầy dạy chung. Khá hiểu! Và Thầy cũng nhắc
lại các con: Sự thành lập Trung Hưng Thánh Tòa và Hội Thánh Trung Hưng,
thánh ý định từ trước. Nhưng đến năm Bính Thân mới hoàn thành và Thầy chỉ dùng
tên Trung Hưng Bửu Tòa và
Hội
Thánh Truyền Giáo để
đảm đương cơ đạo Trung Hưng. Các con thấy đức khiêm tốn và tinh thần dung hòa
chi phái là cần đến mực nào.
Quế, Thanh Long!
Hai con
có trọng trách với cơ đạo Trung Hưng, lẽ đáng phải thường trực tại Hội Thánh để
điều hành công việc mới phải, nhưng vì hoàn cảnh đặc biệt già yếu ốm đau, Thầy
cũng châm chước. Nhưng hai con lo sớm tạo được văn phòng để có nơi chiêm ngưỡng
cho họ đạo Nam Phần và có nơi lúc cần Thầy đến dạy.
Các con Tín, Phẩm, Trường, Lý! Các con ngày nay mới thấy
cực khổ hơn và trách nhiệm nhiều hơn. Phải gắng lấy. Phải nhẫn nại, mềm dẻo, ôn
hòa để đưa cơ đạo qua cơn khảo đảo.
Luyện,
Bạch Hổ từ đây phải lo giúp đạo
nhiều hơn để giúp Thạnh xây dựng Hiệp
Thiên Đài. Còn về tâm nguyện các con xin phò loan và các việc, để đến
tháng Bảy Lý Giáo Tông trình tấu, Thầy sẽ dạy thêm.
Thôi, Thầy ban ơn các con. Thầy thăng.
([1]) hoàng đồ 皇圖 (map
of a kingdom, fig., kingdom, country): Bản đồ một vương triều (vương triều đích bản đồ 王朝的版圖); nghĩa bóng là vương quốc 王國, sơn hà xã tắc 山河社稷, đất nước.
([2]) bổn nguyên, bản nguyên 本源 (origin,
source, starting point): Nguồn gốc, khởi điểm,
nguyên do phát sinh.
([4]) Thiên mạng, Thiên
mệnh 天命 (Heaven’s missioner): Bậc hướng đạo đang
nhận lãnh sứ mạng của Trời giao phó. Đồng nghĩa với Thiên ân sứ mạng (Heaven’s blessed missioner).
([7]) Câu này ý nói: Môn đệ Cao Đài mấy phen chia rẽ,
phân ly. – lý đào 李桃 (plum and peach
blossoms; fig., disciples): Hoa mận và hoa đào (lý hoa hòa đào hoa 李花和桃花),
được ví với môn sanh, đệ tử (tỷ dụ sở
giáo đích môn sanh 比喻所教的門生).
([8]) Câu này ý nói: Mâu thuẫn nội bộ đã quá mức nên đưa
đến nông nỗi thế này. –
thái quá 太過 (excessive, immoderate): Vượt quá mức
thông thường.
([9]) Câu này ý nói:
Đức Giáo Tông nhiều lần đến Bạch Ngọc Kinh tấu xin Đức Trời Cha. – đòi phen: [cổ] Nhiều phen, nhiều lần. Thượng Phụ 上父 (Heavenly Father): Cha Trời.
([12]) độ tận (tận độ 盡度: saving all): Cứu độ hết tất cả. – toàn linh 全靈 (all souls): Quần linh 群靈 (all souls), tất cả các linh hồn; đồng
nghĩa với quần sinh 群生, chúng sinh 眾生 (all living beings,
all human beings), vì mỗi người là một điểm linh quang chiết từ Thượng Đế
(khối Đại Linh Quang 大靈光).
([15]) thất điên bát đảo 七顛八倒 (disordered
and in a mess; all mixed up and chaotic): Lộn xộn, rối rắm quá đỗi.
([16]) hướng đạo (hướng
đạo giả 向導者: spiritual leader;
those who lead their coreligionists): Người dẫn dắt đạo hữu.
([17]) Sinh năm 1877 tại làng Mỹ
Phước (tổng Định Phước, hạt tham biện Long Xuyên), ông Nguyễn Hữu Phùng (tục gọi Sáu Phùng) là thầy thuốc bắc, nhập môn
Cao Đài tại Cao Thiên Đàn (Rạch Giá) đêm 04-6 nhuần Canh Ngọ (Thứ Ba
29-7-1930); ngay sau đó ông được cơ bút phong Thiên Sư (phẩm này không có trong
Pháp Chánh Truyền và Tân Luật Cao Đài). Đêm 20-7 Nhâm Thân
(Chủ Nhật 21-8-1932), Thiên Sư Phùng làm Chưởng Quản Hiệp Thiên Đài Hội Thánh
Minh Chơn Lý. Khi tách khỏi Minh Chơn Lý Thiên Sư Phùng về Long Xuyên, sau đó
lập Tam Kỳ Nguyên Nguyên Bản Bản tại Tân An (cuối năm 1937), rồi tạ thế (1940).
Hội Thánh Minh Chơn Lý thành
lập tháng 7 Nhâm Thân (tháng 8-1932); ngày 30-01 Mậu Dần (Thứ Ba 01-3-1938) đổi
tên là Hội Thánh Chơn Lý. Theo Huệ Nhẫn (Lịch
Sử Đạo Cao Đài, quyển II: Truyền Đạo.
Hà Nội: Nxb Tôn Giáo, 2008, tr. 433), ngày 15-10 Giáp Tuất (Thứ Tư 21-11-1934)
Minh Chơn Lý thay Thiên Nhãn bằng biểu tượng “tâm hòa nhãn” (Thiên Nhãn có trái
tim); ngày 15-4 Mậu Dần (Thứ Bảy 14-5-1938), lại thay “tâm hòa nhãn” bằng biểu
tượng “Tâm-Thần” (tr. 436).
Điều 12 của Hiến Chương Hội Thánh Cao Đài Chơn Lý nhiệm
kỳ V (2020-2025) cho biết: “Thờ thánh tượng ‘Tâm-Thần-Lẽ-Thật’ (trái tim
màu đỏ, tròng mắt màu trắng, con ngươi màu đen có viền xanh da trời bao quanh
có tia hào quang).”
([19]) Chẳng hạn, lời
thề khi nhập môn được Đức Chí Tôn ban cho gồm ba mươi
sáu (12x3) chữ: “Thề rằng từ đây biết một
đạo Cao Ðài Ngọc Ðế, chẳng đổi dạ đổi lòng, hiệp đồng chư môn đệ, gìn luật lệ
Cao Ðài, như sau có lòng hai thì thiên tru địa lục.” (Thánh Ngôn Hiệp Tuyển, quyển I, đàn đêm 11
rạng 12-3 Bính Dần, Thứ Năm 22 rạng Thứ Sáu 23-4-1926). Tuy nhiên, vì sợ rằng
thề độc như trên thì không ai dám nhập môn, sau này có nơi cả gan sửa lời Đức
Chí Tôn là: . . . như sau có lòng
hai thì Ơn Trên soi xét [sic].
([20]) vẽ vời (adding sth unnecesary and harmful): Thêm thắt, bày vẽ những thứ
không cần mà có hại, khiến cho sái chân truyền.
([22]) Thánh Ngôn Hiệp Tuyển, quyển I, đàn ngày
15-7 Bính Dần (Chủ Nhựt, 22-8-1926), Đức Chí Tôn dạy: Buổi Bạch Ngọc Kinh và Lôi Âm Tự lập pháp Tam Kỳ Phổ Ðộ, quỷ vương đã
khởi phá khuấy chơn đạo, đến danh Ta nó còn mượn, duy ngai Ta nó chẳng dám ngồi
mà thôi. / . . . [Nó] hiệp tam thập
lục động đổi gọi tam thập lục thiên. Các tên chư Thần Thánh, Tiên Phật bị mạo
nhận mà lập nên tả đạo.
([23]) tà vọng: 1/ Quỷ quái và phi lý (邪妄: demonic
and absurd). 2/ Ước muốn bất chánh (邪望: evil
wishes).
([24]) ngũ đại châu 五大洲: 1/ Năm châu lớn (the five continents) trên thế giới, gồm:
Á châu 亞洲 (Asia),
Âu châu 歐洲 (Europe),
Đại Dương châu 大洋洲 (Oceania: bao gồm các đảo ở Thái Bình Dương và các biển lân cận), Mỹ châu 美洲 (
([26]) Trung Châu 中洲, 中州 (
([27]) trung hưng chánh pháp 中興正法 (restoring
the true dharma): Phục hưng lại chánh pháp từ chỗ suy yếu, sứt
mẻ trở thành vững mạnh, toàn vẹn.
([29]) Liên Hòa: Cao Đài Đại Đạo Liên Hòa Tổng
Hội, thường gọi tắt là Liên Hòa Tổng Hội, với tiền bối Nguyễn Phan Long
(1889-1960).
([30]) Hậu
Giang: Hội Thánh Hậu Giang (Minh
Chơn Ðạo) với hai tiền bối Trần Đạo Quang (1870-1946) và Cao Triều Phát
(1889-1956).
([32]) chơn truyền đạo pháp lúc ban sơ: Tân Luật, Pháp Chánh Truyền, Thánh Ngôn Hiệp
Tuyển, lễ nghi niêm thức nay là Kinh
Tận Độ.
([33]) con đường độc đạo (the only path): Một con đường duy nhất dẫn tới đích mà thôi; ngoài
nó thì không có đường nào khác.
([34]) Công Đồng 公同 (Council): Cũng gọi là Hội Công Đồng, gồm các thành viên được
tuyển chọn để họp bàn nhằm đưa ra các khuyến nghị, quyết định quan trọng, thiết
lập và thi hành kế hoạch, v.v… Giáo Hội
Công Đồng là Công Đồng do Giáo Hội triệu tập để họp bàn những vấn đề vô
cùng quan trọng của Giáo Hội Cao Đài.
([35]) Đài tưởng niệm tên
là Linh Tháp. Khoảng cuối tháng 3-1975 thì không còn phần tháp và tượng tiền
khai Trung Kỳ là Đức Huỳnh Ngọc Trác (1898-1945, quả vị Liễu Tâm Chơn Nhơn)
đứng trên đỉnh tháp. Nay chỉ còn chân đế, tại khối 3, xã Nghĩa Trung, thị trấn
La Hà, huyện Tư Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi.
([37]) Tôn giáo thường
được ví là thuyền (boat), nhưng cũng
được ví là xe (vehicle).
1/ Bên Trung Hoa có Mâu Tử 牟子 (170-?) là người quận Thương Ngô (nay thuộc tỉnh Quảng Tây). Ông
ví tôn giáo như thuyền và xe, tuy khác nhau về phương tiện (pháp môn: methods) nhưng giống nhau về mục đích (cứu
độ chúng sanh: salvation); do đó, khi
viết Lý Hoặc Luận 理惑論, ông bảo: Châu dư dị lộ,
câu trí hành lữ. 舟輿異路, 俱致行旅. (Thuyền và xe khác lối nhưng đều đưa khách lữ hành tới đích. – Boats and carriages travel in different
ways, but both can take their travellers to their destination.)
2/ Thiền sư Hương Hải (1631-1718) đời Hậu Lê
xem Tam Giáo như ba cỗ xe đều đưa người đến cùng một đích; do đó, trong bài Lý Sự
Dung Thông, sư viết: Nho dùng Tam
Cương, Ngũ Thường / Đạo gìn Ngũ Khí, giữ giềng Ba Nguyên / Thích giáo nhân Tam
Quy, Ngũ Giới / Thể một đường xe phải dụng ba. – Confucianism uses Three Bonds and Five Constant
Virtues. / Daoism preserves Five Vital Forces and Three Origins. / Buddhism
teaches Threefold Refuge and Five Precepts. / They are like three vehicles on
the same path. (Huệ Khải, Tam Giáo Việt
([41]) ma 魔 (hindrances
to one’s self-cultivation): Ma chướng
魔障,
những chướng ngại cản trở việc tu hành. – ngoại
ma 外魔 (external hindrances to one’s self-cultivation): Những chướng ngại
từ bên ngoài cản trở việc tu hành, thí dụ: loạn lạc, chính sách kỳ thị tôn
giáo, những thành tựu về công danh sự nghiệp, được người khác phái hay đồng
phái (gays, lesbos) say mê đeo đuổi,
v.v... – nội ma 內魔 (internal
hindrances to one’s self-cultivation): Những chướng ngại từ bên trong cản
trở việc tu hành, thí dụ: Thói hư tật xấu bản thân, ngũ quan không toàn vẹn,
bệnh tật, thất học, tối dạ, v.v…
([43]) cùng thông 窮通 (unhappy
and happy, uneasy and easy): Khốn khổ và sung sướng, bế tắc và hanh thông. – bĩ thái, bĩ thới 否泰 (rise
and fall, good and bad): Thăng trầm, may rủi, sướng khổ.
([44]) Cơ Quan Phổ
Thông Giáo Lý Đại Đạo, khuya 17-02 Kỷ Hợi (Thứ Sáu 22-3-2019), Đức Giáo Tông
Đại Đạo Thái Bạch Kim Tinh dạy: Sông núi
cách ngăn bởi chữ tà / Chữ tà bớt dấu ấy là ta / Ta
nào cũng muốn trên người khác / Mất đức khiêm rồi khổ lắm đa!
([45]) Ngọc bệ 玉陛 (jade step where the God’s throne is placed;
fig., God): Thềm ngọc, nơi đặt ngai Đức Ngọc Hoàng Thượng Đế; ám chỉ Đức
Chí Tôn (do đó viết hoa chữ Ngọc).
([46]) Câu này ý nói:
Thầy trách các con vốn là phần tử thượng trí (hiểu đạo lý) mà lại chia rẽ,
không biết hòa hợp. – thượng lưu
上流 (upper class) theo ngữ cảnh nên hiểu là thượng trí 上智.
([48]) Thầy các con (I’m your Master.): [Ta là] Thầy [của] các con. Trong tiếng Việt,
chữ của thường được hiểu ngầm. Thí
dụ: đất nước tôi, gia đình tôi, cha mẹ
tôi, vợ tôi, chồng tôi, các con tôi… Nếu viết “Thầy, các con!” thì sai. (Đức Mẹ giáng cơ thường xưng: Mẹ Linh Hồn các con, có nghĩa: [Ta là]
Mẹ Linh Hồn [của] các con. (I’m your Spiritual Mother.)
([53]) xương minh 昌明: 1/
Phát triển mạnh mẽ, rực rỡ (phát dương quang đại 發揚光大, hưng thịnh 興盛: flourishing, well
developing). 2/ Làm cho sáng tỏ,
mọi người hiểu rõ (making sth well
understood).
([56]) đình trệ 停滯 (coming
to a standstill, getting bogged down): Bế
tắc 閉塞, ngưng lại,
không tiến triển nữa vì bị trở ngại.
([57]) tu tánh luyện
mạng 修性煉命 (cultivating
both nature and life, dual cultivation of nature and life): Tính mệnh (tánh mạng) song tu 性命雙修. Mạng, mệnh (life) tức là mạng sống của sinh vật (sinh mệnh 生命, sinh
vật đích sinh mệnh 生物的生命). Tiên Học Từ Điển 仙學辭典 của Đới Nguyên Trường 戴源長 giảng rằng tu tánh là tu tâm, thuộc về
vô vi, lấy luyện thần làm chính; tu mạng tức là dưỡng thân (bảo dưỡng thân thể 保養身體 để thân thể khỏe mạnh, kéo dài mạng sống), thuộc về hữu vi, lấy luyện
tinh và khí làm chính. Tu tánh luyện mạng (tính mệnh song tu) nghĩa là đồng thời
tu luyện cả hai phần tính và mệnh, là phép tu thượng thừa (cao nhất) và Tính Mệnh Khuê Chỉ 性命圭旨 gọi
đây là phép tu Kim Tiên 金仙.
([58]) tu đơn, tu đan 修丹 (practising
inner self-cultivation): Công phu
功夫, tịnh
luyện 淨煉, thuộc về nội giáo tâm truyền 內教心傳 (esotericism).
([59]) tân pháp 新法 (new
method): 1/ Phương pháp tu hành trong Kỳ Ba ân xá (các phép tu trong Nhất
Kỳ và Nhị Kỳ gọi là cựu pháp 舊法: old methods). 2/ Phép tu thiền (tịnh
luyện, công phu: practising inner
self-cultivation) theo Cao Đài.
([61]) cộng nghiệp 共業 (collective karma): Nghiệp xấu mà cả một
tập thể phải cùng nhau chung chịu trả quả.
([64]) ngày phán đoán (tối hậu thẩm phán nhật 最後審判日: the judgment day,
the judgement day): Ngày phán xét cuối cùng (the final judgment day).
([66]) thông công 通功 (communion; communicating with deities): [Chúa] liên lạc, tiếp xúc
(các Đấng thiêng liêng).
([67]) tín giáo 信教 (believers,
disciples, followers): Tín hữu 信友,
giáo đồ 教徒, môn sanh 門生, tín đồ 信徒.
([68]) tín đồ tử đạo (tuẫn đạo giả 殉道者, tuẫn giáo giả 殉教者: martyr): Tín đồ bị giết chết vì chánh sách kỳ
thị tôn giáo.
([69]) mật thất 密室 (private
cell for practising inner self-cultivation): Phòng riêng dành cho người tu
tịnh luyện. – tân pháp có ghi nhận khoản
tịnh đường, mật thất: Tân Luật
của Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ đã được Hội Thánh Tây Ninh cho in (Sài Gòn: nhà in
Commerciale C. Ardin, 1927) gồm 14 trang (15x24cm). Trọn trang 13 nói về Tịnh Thất, gồm tám điều.
([70]) vọng động vọng
hành 妄動妄行 (acting recklessly, rushing indiscriminately
into action): Hành động bừa bãi, vội vã làm càn mà không nghĩ tới hậu quả.
([71]) Thánh Ngôn Hiệp
Tuyển, quyển II, đàn ngày 12-12 Kỷ Tỵ (11-01-1930), Đức Chí Tôn dạy: Vì có ghét nhau, vạn loại mới
khi nhau; khi lẫn nhau mới tàn hại hại nhau, mà tàn hại lẫn nhau, là cơ diệt
thế. Vậy, Thầy
cấm các con từ đây, nếu không đủ sức thương yêu nhau, thì cũng chẳng đặng ghét
nhau, nghe à!
([72]) cảm người (cảm nhân 感人, cảm hóa 感化: making sb touched or moved and better his
character): Làm cho người khác xúc động, động lòng mà sửa đổi bản thân họ
từ xấu thành tốt.
([73]) phục người (phục nhân 服人: winning sb’s respect, obeyance, and support):
Làm cho người khác quy thuận, phục tòng, tín phục (sử nhân tín phục, phục tòng, quy thuận 使人信服, 服從,
歸順); thâu phục lòng
người để họ hợp tác, ủng hộ mình.
([78]) thiệt hành (thật hành, thực hành 實行: implementing sth, carrying out sth, putting
sth into practice): Tiến hành, thực hiện, thi hành.
([79]) phổ cập 普及 (spreading
sth extensively, generalising sth, widespreading sth, universalising sth):
Lan truyền rộng khắp nơi.
([80]) bền dạ sắt, vững lòng son (steadfast; faithful and unwavering): Bền
vững lòng dạ son sắt, lòng trung trinh bền vững. son (vermilion): Màu đỏ
thắm khó phai. sắt (iron): Kim loại cứng và bền.) – dung hòa 容和 (harmonising or tolerating
differences): Hòa hợp các khác biệt để không chống đối nhau.
([81]) nấu thịt nồi da: Nồi da nấu thịt (bì oa chử nhục 皮鍋煮肉: Cooking meat in a skin pot; fig., insiders fighting one another),
nồi da xáo thịt, tức là nội bộ tương đấu
內部 相鬥, nội bộ tương tranh 內部 相爭, đồng đạo trong cùng thánh sở hay cùng Hội Thánh mà mâu thuẫn, kình
chống lẫn nhau.
([83]) bách chiết thiên ma 百折千磨 (myriads of torment): Cũng nói thiên ma bách
chiết 千磨百折. ma: Mài cho mòn. chiết: Bẻ cho gẫy. bách,
thiên: Vô vàn, vô số. bách chiết
thiên ma: Vô vàn những cực khổ, khốn đốn về thể xác và tinh thần.
([85]) phong ba 風波 (wind and waves; fig., disturbance,
restlessness, crises): Gió và sóng; nghĩa bóng là sự rối ren, không yên ổn,
những cuộc khủng hoảng
([86]) vẽ bày (adding sth unnecesary and harmful): Bày vẽ, vẽ vời, thêm thắt những
điều không cần mà lại còn có hại.
